Zanieczyszczenie powietrza jest największym środowiskowym czynnikiem ryzyka dla zdrowia ludzkiego. Szacuje się, że przyczynia się do 4,2 miliona przedwczesnych zgonów rocznie na świecie. Najpoważniejszym źródłem zagrożenia jest zanieczyszczenie powietrza związane z ruchem drogowym (TRAP). Generują je pojazdy silnikowe w wyniku spalania paliwa, ścierania się opon, hamulców i dróg. Są to między innymi: tlenki azotu, dwutlenek siarki, sadza, węgiel elementarny, węglowodory i lotne związki organiczne.

Badania naukowe udokumentowały związek między mieszkaniem w pobliżu głównych dróg a śmiertelnością z powodu chorób sercowo-płucnych, chorób układu krążenia, raka płuc i udarów. TRAP został bezpośrednio powiązany z astmą u dzieci i rozwojem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc u dorosłych. Inne niekorzystne skutki zdrowotne wynikające z zanieczyszczeń powietrza związanych z ruchem drogowym obejmują: cukrzycę, podwyższone ciśnienie krwi, hospitalizacje z powodu chorób układu krążenia, zawał mięśnia sercowego, raka płuc i nerek, infekcje dolnych dróg oddechowych i osteoporozę. Naukowcy odkryli również, że TRAP powoduje zaburzenia neurologiczne. Ekspozycja na podwyższone stężenie dwutlenku węgla miała u dzieci skutki w postaci diagnozy ADHD, a dzieci narażone na działanie węgla elementarnego miały zwiększone objawy depresji i lęku. Najnowsze badania udowadniają, że TRAP powoduje niższe wyniki testów rozumowania poznawczego, uczenia się werbalnego, pamięci logicznej i funkcji wykonawczych. Naukowcy twierdzą, że na skutek reakcji emisji węglowodorów ze światłem słonecznym istnieje wyższe ryzyko demencji, choroby Alzheimera i otępienia naczyniowego.

Przeczytaj też: W rankingu zdrowej żywności wygrywają grzyby

Jednym z głównych mechanizmów, przez który zanieczyszczenia powietrza mają szkodliwy wpływ na organizm czlowieka, jest stres oksydacyjny. Tworzą się wówczas reaktywne formy tlenu, inaczej wolne rodniki, co prowadzi do uszkodzenia komórek i narządów. To powoduje uogólniony stan zapalny – przyczynę poważnych chorób.

Na szczęście nasz organizm jest przystosowany do radzenia sobie z pewną ilością stresu oksydacyjnego, a pomagają mu w tym przeciwutleniacze. Termin ten odnosi się do biologicznych substancji chemicznych i układów molekularnych, które zapewniają nam ochronę. Na przykład jama nosowa zawiera duże ilości kwasu moczowego – silnego przeciwutleniacza, a płuca są wyścielone zewnątrzkomórkowym systemem obrony antyoksydacyjnej, składającym się ze zredukowanego glutationu, kwasu askorbinowego (witaminy C), kwasu moczowego i alfa-tokoferolu (witaminy E). Nadmierny stres oksydacyjny powodowany przez zanieczyszczenia prowadzi jednak do osłabienia płuc i niekorzystnych skutków ogólnoustrojowych związanych z procesami zapalnymi. Dobra wiadomość jest taka, że przeciwutleniacze możemy sobie dostarczyć poprzez dietę i suplementację.

Agencja Żywności i Leków (FDA) jako źródło przeciwulteniaczy, które chronią przed zanieczyszczeniami powietrza, zaleca diety bogate w soję, owoce, warzywa, orzechy, nasiona, oleje, produkty pełnoziarniste. Rekomenduje również niektóre przyprawy m.in.: (kurkuma, goździki, rozmaryn) i związki występujące w czekoladzie i winie. Przeciwuteniacze możemy spożywać jako suplementy, ponieważ są dobrze wchłaniane przez przewód pokarmowy. Skutecznymi suplementami antyoksydacyjnymi są: witamina C, witamina E, beta-karoten, wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i selen.

Przeczytaj też: Czy dieta może nas obronić przed twindemią? Tak, jeśli postawimy na warzywa krzyżowe

Przykładem diety bogatej w przeciwutleniacze jest dieta śródziemnomorska – obfita w pokarmy pochodzenia roślinnego, takie jak produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa oraz oliwę z oliwek. Dieta ta zakłada niewielkie spożycie mięsa, umiarkowane spożycie alkoholu (zwykle w postaci wina), ryb oraz owoców morza. Naukowcy bezsprzecznie udowodnili, że dieta ta sprzyja zdrowiu układu sercowo-naczyniowego, zmniejsza stan zapalny i reakcję na stres oksydacyjny. W dużym badaniu przeprowadzonym w Stanach Zjednoczonych wzięło udział ponad pół miliona osób w wieku od 50 do 71 lat. Ci, którzy skrupulatnie przestrzegali zasad diety śródziemnomorskiej, mieli znacznie niższe wskaźniki śmiertelności z powodu chorób układu krążenia.

Inne badania przeprowadzone w Mexico City u 50 mieszkańców domu opieki (wszyscy w wieku powyżej 60 lat), którzy byli narażeni na podwyższone poziomy zanieczyszczeń z otaczającego powietrza, wykazały silne działanie przeciwzapalne suplementów z oleju rybiego i w nieco mniejszym stopniu – sojowego. Okazało się, że oleje te zmniejszają wytwarzanie wolnych rodników i łagodzą reakcję stresu oksydacyjnego na bodźce, w tym na węgiel elementarny i węglowodory. Okazuje się, że bardzo podobnie działa sulforafan – cząsteczka występująca w warzywach krzyżowych, takich jak na przykład brokuły. W Chinach sprawdzono, że codzienne picie napoju z kiełków brokułów przez 12 tygodni łagodzi szkodliwe skutki narażenia na benzen. Ekstrakt ten wzmagał zresztą detoksykację wszelkich zanieczyszczeń. W tym celu warto też suplementować się jednocześnie witaminami C i E.

źródło: Int. J. Environ Res Public Health, 2020 Jan; 17(2): 630