Program „Czyste Powietrze” od lat jest kluczowym narzędziem walki z zanieczyszczeniem powietrza w Polsce. Dotychczas w ramach niego podpisano już 867 tys. wniosków i wypłacono blisko 15 mld zł wsparcia. Głównym celem programu jest walka ze smogiem i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wymianę starych źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków jednorodzinnych.

Przeczytaj też: Unia szuka tańszej energii

Pod koniec listopada ub.r. program zawieszono ze względu na domniemane nieprawidłowości i problem z bieżącą obsługą wniosków. Od 31 marca 2025 roku „Czyste Powietrze” wraca jednak nowej odsłonie, wprowadzając szereg istotnych zmian, które mają zwiększyć jego skuteczność.

Większe wsparcie dla najbardziej potrzebujących

Jednym z kluczowych celów reformy programu jest walka z ubóstwem energetycznym. Jak podkreśliła Paulina Hennig-Kloska, ministra klimatu i środowiska, na nowych zasadach nie będzie można zainstalować nowego źródła ciepła bez wcześniejszej termomodernizacji budynku. To pozwoli wyeliminować tzw. rachunki grozy. Pojawiły się one dotychczas np. u tych beneficjentów programu, którzy instalowali pompy ciepła nie docieplając wystarczająco budynku i nie modernizując systemu grzewczego.

Zmiany obejmują również wprowadzenie nowego systemu operatorów, którzy bezpłatnie pomogą beneficjentom na każdym etapie – od złożenia wniosku po rozliczenie inwestycji. W pierwszej kolejności funkcję operatorów przejmą gminy oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW).

Nowe progi dochodowe i poziomy wsparcia

Nowa odsłona programu przewiduje trzy poziomy dofinansowania, uzależnione od dochodów gospodarstwa domowego:

• Poziom najwyższy – do 100 proc. kosztów kwalifikowanych netto – dla gospodarstw wieloosobowych z dochodem do 1300 zł na osobę lub jednoosobowych do 1800 zł oraz osób korzystających z określonych zasiłków. Warunkiem jest zapotrzebowanie na energię użytkową do ogrzewania powyżej 140 kWh/m² rocznie.
• Poziom podwyższony – do 70% kosztów kwalifikowanych netto – dla dochodów do 2250 zł na osobę (gospodarstwa wieloosobowe) lub 3150 zł (jednoosobowe).
• Poziom podstawowy – do 40% kosztów kwalifikowanych netto – dla osób z rocznym dochodem do 135 tys. zł.

Nowe zasady dotyczące budynków i prefinansowania

Nowa edycja programu wprowadza obowiązek potwierdzenia standardu energetycznego budynku przed i po realizacji inwestycji. Wnioskodawcy będą musieli przedstawić audyt energetyczny przed rozpoczęciem inwestycji oraz świadectwo charakterystyki energetycznej po jej zakończeniu. Oba dokumenty muszą być sporządzone przez osoby wpisane do rejestru Ministerstwa Rozwoju i Technologii. Koszty audytu i świadectwa mogą być dofinansowane w kwocie do 1600 zł.

Wprowadzono również nowe zasady prefinansowania – zaliczka w wysokości do 35 proc. kosztów będzie możliwa jedynie dla beneficjentów najwyższego i podwyższonego poziomu dofinansowania, pod warunkiem zawarcia umów z wykonawcami.

Transparentność i racjonalizacja wydatków

Aby uniknąć nadużyć, wprowadzono maksymalne kwoty dotacji dla poszczególnych rodzajów kosztów kwalifikowanych oraz limity dotacji jednostkowych na metr kwadratowy ocieplenia. Wsparcie obejmuje także listę zielonych materiałów i urządzeń (lista ZUM), na której znajdują się kwalifikujące się do dofinansowania pompy ciepła, kotły zgazowujące drewno i kotły na pellet. Weryfikacja pomp ciepła odbywa się na podstawie badań w europejskich laboratoriach.

Jak skorzystać z nowego „Czystego Powietrza”?

Program skierowany jest do właścicieli lub współwłaścicieli domów jednorodzinnych i mieszkań z wyodrębnioną księgą wieczystą. Minimalny okres posiadania nieruchomości wynosi trzy lata przed złożeniem wniosku (nie dotyczy to przypadków spadkowych). To ma wyeliminować odnotowane dotychczas przypadki przepisywania domów na osoby niepracując lub studentów tylko po to, by wyremontować je za pieniądze z programu. Inwestycje muszą dotyczyć budynków z pozwoleniem na budowę wydanym do 31 grudnia 2020 r.

Przeczytaj też: Deregulacja według Rafała Brzoski

Wnioski będzie można składać od 31 marca 2025 r. przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie czystepowietrze.gov.pl.