Pakiet Omnibus i jego założenia ogłaszano zaraz po tym, jak Komisja Europejska przedstawiła swoje pomysły na Clean Industrial Deal i niższe ceny energii w Europie. Pozostają one jednak skupione wokół przemysłu i jego problemów.

Z Omnibusem jest inaczej. Wpisuje się on w inny nurt działań KE. Chodzi o deregulacje. Już w momencie, gdy niektóre propozycje z tego pakietu trafiły do mediów, pojawiły się wątpliwości, czy przypadkiem to luzowanie nie będzie zbyt daleko idące. Część tych obaw się spełniła.

Komisja pakietem Omnibus zamierza wprowadzić zmiany w kilku aktach prawnych w tym w: dyrektywach CSRD (ws. sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju) i CSDDD (ws. należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju).

Przeczytaj też: Specjalny kalkulator dla firm. Pozwala na policzenie śladu węglowego

Sformułowane propozycje mają ograniczyć o 80 proc. liczbę firm objętych obowiązkami z tych dyrektyw. Podlegać będą im tylko te podmioty, które zatrudniają powyżej 1000 pracowników i w ocenie Komisji mają największy wpływ na środowisko i społeczeństwo. Zmniejszy się także zakres danych do raportowania, uproszczono wymogi. Najważniejszą zmianą pozostaje jednak odsunięcie w czasie samego obowiązku raportowania. Najwięksi go nie unikną, ale firmy z tzw. drugiej i trzeciej fali, które miały rozpocząć raportowanie w 2025 lub 2026 roku, dostaną dodatkowe dwa lata.

Omnibus ma zmienić też mechanizm CBAM, związany z podatkiem granicznym od emisji CO₂ (więcej na jego temat m.in. w tym materiale). KE proponuje, aby wprowadzać go w o wiele mniejszym zakresie. Objętych nim zostanie tylko około 10 proc. z planowanej liczby importerów.

Czym są CSDDD i CSRD

Dyrektywy CSDDD i CSRD nakładają na firmy szereg obowiązków w zakresie raportowania o swoich działaniach, na wszystkich szczeblach łańcucha dostaw, produkcji i codziennego funkcjonowania. To m.in. monitorowanie emisji CO₂ i zużycia energii oraz ich raportowanie, a także weryfikowanie kontrahentów pod kątem ESG (akronim pochodzi od environmental – z. ang. środowisko, S – social, czyli społeczeństwo oraz governance – ład korporacyjny). Przedsiębiorstwa, co do zasady, powinny też szczegółowo ujawniać te informacje (reguluje to głównie dyrektywa CSRD).

Celem zaostrzenia regulacji była przede wszystkim chęć dania przewagi konkurencyjnej tym podmiotom, które zastosują się do przepisów. Według założeń byłyby to firmy przodujące w zakresie zrównoważonego rozwoju. Korzystać na tym miały też banki, otrzymując ujednolicone informacje o unijnych podmiotach. Przedsiębiorstwa z kolei miałyby łatwiejszy dostęp do środków, ze względu na tendencję do wspierania zrównoważonych inwestycji wśród instytucji finansowych.

Chociaż przepisy i harmonogram ich wdrażania były znane od lat, biznes wielokrotnie wskazywał, że są zbyt szczegółowe i mogą utrudnić codzienną pracę firm. Istniały na przykład obawy o to, kto weźmie odpowiedzialność za kontrahenta spoza Unii Europejskiej, który błędnie poda emisje. Takich wątpliwości wraz z upływem czasu tylko przybywało.

Odroczenie dobre dla konkurencyjności

– W przypadku planów Komisji, które dopiero na późniejszym etapie zostaną zrealizowane konkretnymi rozwiązaniami, to już pakiet legislacyjny Omnibus potwierdza dobry kierunek UE w zakresie podnoszenia konkurencyjności unijnej gospodarki – ocenia Witold Strzelecki, dyrektor Business & Science Poland.

Jego zdaniem zbyt skomplikowane procedury, bariery regulacyjne oraz nadmiar administracji spowalniały procesy inwestycyjne. To w nadmiarze regulacji widzi jednego z głównych winowajców aktualnych problemów unijnej gospodarki.

– Omnibus może pomóc europejskim firmom. To główny element unijnej agendy wdrażania i upraszczania, co do zasady adresuje wyzwania stojące przed UE, które trafnie zidentyfikował w swoim raporcie Mario Draghi – mówi Strzelecki.

Zbyt drastyczne zmiany?

Aleksandra Majda, ekspertka Krajowej Izby Gospodarczej i Stowarzyszenia ESG Impact Network, stoi na stanowisku, że rzeczywiście spodziewano się zmian, ale nie aż tak daleko idących. – Rynek spodziewał się zmian, ale na pewno nie tak drastycznych. Przecież europejskie przedsiębiorstwa miały mieć przewagę konkurencyjną dzięki wyższym standardom, które teraz mogą zniknąć jako parametr konkurencyjności. Wycofanie przepisów, których niektóre europejskie przedsiębiorstwa nawet nie zaczęły stosować, byłoby lekkomyślne – mówi.

Przeczytaj też: Greenwashing trafił pod lupę. Na co patrzą konsumenci?

Majda zauważa też pewne pozytywy, jak ograniczenie i zdefiniowanie wymogów dla małych i średnich przedsiębiorstw czy uproszczenie standardów raportowania. – Czy to koniec ESG? Miejmy nadzieję, że nie. Duże i odpowiedzialne firmy od dawna mają własne standardy współpracy z dostawcami, z których – miejmy nadzieję, nie zrezygnują. Mniejsze firmy należy zachęcać do dobrowolnego raportowania i uczyć je tego procesu – wskazuje.

Co dalej? Propozycja KE to dopiero początek żmudnego procesu legislacyjnego. Konieczna będzie zgoda Rady Unii Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego. Można się również spodziewać poprawek na różnych etapach prac nad Omnibusem. Na koniec trzeba będzie jeszcze przełożyć te zmiany na prawodawstwo krajowe. Przez jakiś czas firmy ponownie będą musiały uważnie przyglądać się temu, co zrobi Bruksela, bo ta właśnie zmienia reguły. Miejsce dotychczasowych przepisów zajmą nowe, w ramach deregulacji. Do tych również trzeba będzie się zastosować.

Fot. Valdis Dombrovskis, komisarz do spraw gospodarki i wydajności oraz wdrażania i upraszczania i Maria Luís Albuquerque, komisarka ds. stabilności finansowej, usług finansowych i unii rynków kapitałowych podczas prezentacji uproszczeń w ramach pakietu Omnibus / European Union, 2025